پوسیدگی دندان یک مشکل شایع دهان و دندان است که در اثر تخریب بافت سخت دندان به واسطه فعالیت باکتری‌های مخرب که اسید تولید می کنند، ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند با ایجاد حفره ای کوچک در سطح و یا کنار دندان ایجاد شود و منجر به درد، عفونت و در صورت عدم درمان باعث از دست دادن دندان گردد. پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان شامل مراحل و روش‌های مختلفی است که به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می‌کند.
روش‌های پیشگیری پوسیدگی دندان
1. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن: مسواک زدن حداقل دو بار در روز با یک خمیر دندان حاوی فلوراید و استفاده روزانه از نخ دندان برای حذف پلاک‌ها و باقی‌مانده‌های غذایی از میان دندان‌ها ضروری است.
2. مصرف کمتر مواد قندی: کاهش مصرف مواد قندی و نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند به کاهش خطر پوسیدگی دندان کمک کند، زیرا باکتری‌های دهان از قند تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند که به مینای دندان آسیب می‌زند.
3. استفاده از فلوراید: فلوراید به تقویت مینای دندان کمک می‌کند و مقاومت آن را در برابر اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها افزایش می‌دهد. استفاده از خمیر دندان و دهانشویه‌های حاوی فلوراید توصیه می‌شود.
4. معاینات منظم دندان‌پزشکی: مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و پاکسازی حرفه‌ای دندان‌ها و شناسایی زودهنگام مشکلات احتمالی می‌تواند از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: هزینه بلیچینگ دندان در دو فک
روش‌های درمان پوسیدگی دندان
1. پر کردن دندان: اگر پوسیدگی در مراحل اولیه شناسایی شود، دندانپزشک بخش پوسیده دندان را برداشته و جای آن را با مواد پرکننده مانند آمالگام یا کامپوزیت پر می‌کند.
2. عصب‌کشی: در صورت رسیدن پوسیدگی به عصب دندان، ممکن است نیاز به درمان ریشه (عصب‌کشی) باشد که طی آن عصب آسیب‌دیده برداشته شده و فضای داخلی دندان پر می‌شود.
3. تاج‌گذاری: در مواردی که بخش زیادی از دندان تخریب شده باشد، استفاده از تاج دندان برای بازسازی و حفاظت از دندان ضروری است.
4. کشیدن دندان: اگر پوسیدگی بسیار پیشرفته باشد و نتوان دندان را نجات داد، دندانپزشک ممکن است دندان آسیب‌دیده را بکشد.
پیشگیری همواره بهتر از درمان است، بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک می‌تواند به طور مؤثری از بروز پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: تعرفه کامپوزیت دندان قسطی در تهران
تشخیص پوسیدگی دندان چگونه انجام می شود؟
تشخیص پوسیدگی دندان یک فرآیند چند مرحله‌ای است که توسط دندانپزشک انجام می‌شود تا مشکلات دندانی را به موقع شناسایی و درمان کند. این فرآیند با معاینه بالینی آغاز می‌شود، جایی که دندانپزشک با استفاده از آینه دهانی و پروب دندانی، سطوح دندان‌ها را بررسی می‌کند.
دندانپزشک به دنبال نشانه‌های ظاهری پوسیدگی مانند لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه، حفره‌های کوچک و تغییر رنگ مینای دندان است. این نشانه‌ها می‌توانند نشان‌دهنده شروع یا پیشرفت پوسیدگی باشند.
مرحله بعدی شامل استفاده از رادیوگرافی (عکس‌برداری با اشعه ایکس) است. تصاویر رادیوگرافی به دندانپزشک امکان می‌دهد تا پوسیدگی‌هایی را که در زیر سطح دندان یا بین دندان‌ها پنهان شده‌اند، شناسایی کند.
این تصاویر دقیقاً نشان می‌دهند که پوسیدگی تا چه حد به داخل دندان نفوذ کرده و آیا به عصب دندان رسیده است یا خیر. استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر مانند رادیوگرافی دیجیتال نیز می‌تواند دقت و وضوح تصاویر را افزایش دهد و دندانپزشک را در تشخیص بهتر یاری دهد.
علاوه بر این، دندانپزشک ممکن است از روش‌های تشخیصی دیگر مانند فلورسانس لیزری استفاده کند. این دستگاه‌ها با تاباندن نور مخصوص به دندان‌ها، پوسیدگی‌ها را شناسایی می‌کنند. پوسیدگی‌ها معمولاً نور را به شکل متفاوتی منعکس می‌کنند و این تفاوت بازتابی به دندانپزشک کمک می‌کند تا مناطق آسیب‌دیده را شناسایی کند.
در نهایت، دندانپزشک ممکن است از تست‌های حساسیت دندانی نیز استفاده کند. این تست‌ها شامل استفاده از هوای سرد یا محلول‌های شیرین است که بر روی دندان‌ها اعمال می‌شود. دندان‌هایی که به این تحریک‌ها حساسیت نشان می‌دهند، ممکن است دچار پوسیدگی باشند.
تشخیص به موقع پوسیدگی دندان می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت آن و جلوگیری از نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر کمک کند. بنابراین، معاینات منظم دندان‌پزشکی و توجه به علائم اولیه پوسیدگی از اهمیت بالایی برخوردار است.
بیشتر بدانید: هزینه لمینت کل دهان (فلک بالا و پایین) در تهران
علائم پوسیدگی دندان چیست؟
علائم پوسیدگی دندان می‌توانند برای افراد به عنوان نشانگرهای مهمی برای وضعیت سلامت دندانی خود ظاهر شوند. این علائم می‌توانند به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند که هرکدام نشانه‌ای از تخریب بافت دندان هستند.
اولین علامت ممکن است لکه‌های رنگی در سطح دندان باشند، که می‌توانند سفید، قهوه‌ای یا حتی سیاه باشند. این لکه‌ها ممکن است اولین نشانه‌ای از شروع پوسیدگی باشند و در صورت نادیده گرفته شدن، به حفره‌های بزرگ‌تر تبدیل شوند که نیازمند درمان جدی‌تری هستند.
علاوه بر لکه‌ها، حساسیت دندان به غذاها و نوشیدنی‌های گرم یا سرد نیز می‌تواند علامتی دیگر از پوسیدگی باشد. دندانهای پوسیده ممکن است در برابر تحریکات حساسیت نشان دهند و باعث احساس درد یا تنش در ناحیه دندان شوند. این درد ممکن است در برخی از موارد موقت باشد، اما اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند شدت آن افزایش یابد و به درد مزمن تبدیل شود.
بوی نامطبوع و یا طعم غیرعادی در دهان نیز می‌تواند نشانه دیگری از وجود پوسیدگی باشد. پوسیدگی ممکن است باعث تولید گازهای نامطبوع در ناحیه دندان شود که می‌تواند بوی نامطبوعی در دهان ایجاد کند. همچنین، در برخی از موارد، احساس طعم غیرعادی در دهان نیز ممکن است به علت تخریب بافت دندان باشد.
در نهایت، حفره‌های مشهود و قابل مشاهده در سطح دندان نیز نشانگری دیگر از پوسیدگی می‌باشند که نیاز به درمان دارند. این حفره‌ها ممکن است بدون درد یا تنش وجود داشته باشند، اما باید به سرعت توسط دندانپزشک بررسی شوند تا پیشرفت پوسیدگی متوقف شود و از ایجاد مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
مراقبت های ویژه ای که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان خود باید انجام دهیم، چیست؟
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و حفظ سلامت دهان، مراقبت‌های ویژه‌ای وجود دارد که همگانی و پیشنهادی است:
1. مسواک‌زدن دو بار در روز: استفاده از مسواک با سر نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید به صورت منظم (صبح و شب پس از آخرین وعده غذایی) از تجمع پلاک دندانی جلوگیری می‌کند.
2. استفاده از نخ دندان: استفاده روزانه از نخ دندان برای پاکسازی مناطق بین دندان‌ها که مسواک به آنها دسترسی ندارد، ضروری است.
3. استفاده از دهانشویه حاوی فلوراید: دهانشویه‌های حاوی فلوراید به مقاومت مینای دندان در برابر اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها کمک می‌کنند. استفاده از آنها به صورت روزانه یا هفتگی توصیه می‌شود.
4. کاهش مصرف مواد قندی و شیرینی: مصرف بیش از حد مواد قندی و نوشیدنی‌های شیرینی می‌تواند باعث افزایش تولید اسیدهای ضرر زا توسط باکتری‌ها شود. بهتر است مصرف آنها را به حداقل برسانید و پس از مصرف شانه دهید یا دهان خود را با آب بشویید.
5. مصرف مواد غذایی سالم: مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای سلامت دهان و دندان‌ها مهم است. میوه‌ها و سبزیجات به عنوان منابع غنی از ویتامین C و A کمک می‌کنند.
6. مصرف آب زیاد: آب نه تنها برای سلامت کلی بدن مفید است بلکه با کاهش اسیدهای دهان و شستشوی آنها نیز به کاهش خطر پوسیدگی کمک می‌کند.
7. مراجعه منظم به دندانپزشک: برای معاینه‌های دوره‌ای و پاکسازی حرفه‌ای دندان‌ها، بهتر است هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید.
این مراقبت‌ها به همراه رعایت نکات بهداشت دهان و دندانی، می‌توانند به شما کمک کنند تا از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کرده و دندانهای سالمی را حفظ کنید.
انواع کلاس و سطح بندی پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان می‌تواند بر اساس اندازه و عمق حفره‌ها، به انواع مختلفی تقسیم شود که هر یک نیاز به مراقبت و درمان متفاوتی دارند. در زیر به تفصیل به انواع کلاس‌بندی و سطح‌بندی پوسیدگی دندان پرداخته خواهد شد:
1. کلاس I (Class I):
پوسیدگی در کلاس I در سطوح دندانهای شیری و دائمی اتفاق می‌افتد. این نوع پوسیدگی معمولاً در سطوح بین دندانهای جلو و بین خمره‌های دندانهای شیری بروز می‌کند و در مراحل اولیه به راحتی توسط دندانپزشک قابل تشخیص است. درمان معمولاً شامل پر کردن حفره با ماده حشوی مناسب می‌شود.
2. کلاس II (Class II):
پوسیدگی کلاس II در سطوح دندانهای دریچه‌ای (پس دندانهای خود) اتفاق می‌افتد. این نوع پوسیدگی ممکن است شامل تخریب در محوطه‌های میان دندان‌ها نیز باشد و معمولاً نیاز به پر کردن با ماده حشوی دارد.
3. کلاس III (Class III):
پوسیدگی کلاس III در سطوح دندانهای جلویی (جلوی دندان‌ها) اتفاق می‌افتد. این نوع پوسیدگی معمولاً در نقاطی که خمره دندان با دندان دیگر برخورد می‌کند، شروع می‌شود و ممکن است به دندانهای مجاور نیز گسترش یابد. درمان عموماً شامل پر کردن حفره و بازسازی سطح آسیب‌دیده است.
4. کلاس IV (Class IV):
پوسیدگی کلاس IV نیز در سطوح دندانهای جلویی اتفاق می‌افتد، اما با این تفاوت که شامل تخریبی است که به لبه بیرونی دندان نزدیک شده است و ممکن است لبه دندان نیز درگیر شود. این نوع پوسیدگی نیاز به درمان بازسازی زیبایی و پر کردن با ماده حشوی خاص دارد.
5. کلاس V (Class V):
پوسیدگی کلاس V در سطوح دندانهای زیرین (دندانهای آسیاب) اتفاق می‌افتد. این نوع پوسیدگی ممکن است به دندانهای گرد و گوشتی نزدیک شود و معمولاً به علت اندوسمنتیوم ناشی از سایر عوامل مانند ترکیدگی گوارش، خوردن و خوردن غذاها و نوشیدنی ها.
چه سطح از پوسیدگی دندان غیر قابل برگشت پذیری است؟
پوسیدگی دندان در مراحل مختلف خود، از جمله اولیه، میانه و پیشرفته قابل شناسایی و درمان است. با این حال، وقتی که پوسیدگی به مراحل پیشرفته تر و عمیق‌تری پیش می‌رود، می‌تواند غیرقابل برگشت باشد. عموماً سطوح پوسیدگی که به حدی پیشرفت کرده باشند که از آسیب‌های جزئی و قابل ترمیم فراتر رفته باشند، نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری دارند.
پوسیدگی دندان در مراحل پیشرفته به معنای ورود آن به داخل لایه عمیقتر مینای دندان است، که ممکن است به عصب دندان نیز نفوذ کرده باشد. در این صورت، دندان آسیب دیده به درمان‌های ریشه دندان، مانند درمان کانال ریشه، نیاز دارد.
اگر پوسیدگی به اندازه‌ای پیشرفته باشد که بافت‌های دندانی عمیق‌تری را تخریب کند، درمان‌های سنگین‌تر و پرهزینه‌تر مانند پروتزهای دندانی، ایمپلنت‌های دندانی یا ریشه درمانی دندان ممکن است لازم شود.
به طور کلی، اگر پوسیدگی به مراحل پیشرفته و عمیقتر دندان نرسیده باشد، ترمیم دندان با مراجعه به دندانپزشک متخصص ترمیم و بازسازی دندان، و با رعایت اصول بهداشتی قابل برگشت پذیری می باشد.