سنگ دندان، یا تارتار، لایه‌ای سخت و معدنی است که بر روی دندان‌ها و لثه‌ها تشکیل می‌شود. این سنگ نتیجهٔ تجمع پلاک‌های میکروبی است که در ابتدا نرم و نامرئی هستند، اما با گذر زمان و به دلیل عدم تمیزکاری مناسب، به لایه‌ای سخت تبدیل می‌شوند. پلاک‌ها از باکتری‌ها، مواد غذایی و پروتئین‌های بزاق تشکیل شده و در نواحی دور از دسترس مسواک مثل پشت دندان‌ها، لبه‌های لثه و بین دندان‌ها تجمع می‌یابند.
تشکیل سنگ دندان می‌تواند مشکلات جدی برای سلامت دهان و دندان ایجاد کند. از جمله این مشکلات می‌توان به بیماری‌های لثه مانند التهاب لثه (ژنژیویت) و پریودنتیت اشاره کرد که در موارد شدید ممکن است منجر به از دست دادن دندان شوند. علاوه بر این، سنگ دندان می‌تواند بوی بد دهان، تغییر رنگ دندان‌ها و حتی مشکلات قلبی و عروقی در نتیجهٔ انتقال باکتری‌ها به جریان خون را به همراه داشته باشد.
برای پیشگیری از تشکیل سنگ دندان، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار اهمیت دارد. مسواک زدن منظم حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید، استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندانی و مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و پاکسازی حرفه‌ای دندان‌ها از جمله روش‌های موثر در پیشگیری از این مشکل هستند.
همچنین، رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف زیاد مواد قندی و نشاسته‌ای که تغذیه مناسبی برای باکتری‌های دهانی فراهم می‌کنند، می‌تواند به کاهش تشکیل پلاک و در نتیجه جلوگیری از سنگ دندان کمک کند. در نهایت، توجه به سلامت دهان و دندان نه تنها از مشکلات دندانی جلوگیری می‌کند بلکه به بهبود کلی سلامت بدن نیز کمک می‌کند.
بیشتر بدانید: آیا از طریق روش بلیچینگ دندان می توان سنگ دندان را از بین برد؟
آنچه در این مقاله می خوانید!
روش های پیشگیری از تشکیل سنگ دندان چیست؟
پیشگیری از تشکیل سنگ دندان نیازمند رعایت منظم و دقیق بهداشت دهان و دندان است. نخستین و اساسی‌ترین روش، مسواک زدن منظم حداقل دو بار در روز با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید است. فلوراید به تقویت مینای دندان و کاهش تولید پلاک‌های میکروبی کمک می‌کند.
علاوه بر مسواک زدن، استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندانی ضروری است، زیرا مسواک به تنهایی قادر به تمیز کردن این نواحی نیست. همچنین، استفاده از دهان‌شویه‌های ضدباکتری می‌تواند به کاهش تعداد باکتری‌های دهانی و جلوگیری از تشکیل پلاک کمک کند.
رژیم غذایی نیز نقش مهمی در پیشگیری از سنگ دندان دارد. مصرف محدود مواد قندی و نشاسته‌ای، که منبع تغذیه باکتری‌های دهانی هستند، می‌تواند به کاهش تشکیل پلاک کمک کند. خوردن میوه‌ها و سبزیجات تازه، که به تمیز کردن طبیعی دندان‌ها کمک می‌کنند، و مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D برای تقویت دندان‌ها و لثه‌ها توصیه می‌شود.
مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و پاکسازی حرفه‌ای دندان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دندانپزشک با ابزارهای تخصصی می‌تواند پلاک‌های سفت شده و سنگ دندان را از بین ببرد و مانع از پیشرفت بیماری‌های لثه و دندانی شود. به طور معمول، این پاکسازی‌ها هر شش ماه یکبار توصیه می‌شوند.
در نهایت، ترک عادت‌های ناسالم مانند مصرف دخانیات نیز می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ دندان کمک کند، زیرا دخانیات نه تنها به لثه‌ها و دندان‌ها آسیب می‌زند بلکه تشکیل پلاک را نیز تسریع می‌کند. با رعایت این نکات و توجه به سلامت دهان و دندان، می‌توان از مشکلات جدی دندانی و لثه‌ای جلوگیری کرد و بهداشت دهان را بهبود بخشید.
درمان سنگ دندان چگونه امکانپذیر است؟
درمان سنگ دندان یا تارتار مستلزم مداخله حرفه‌ای دندانپزشکی است، زیرا این لایه سخت شده را نمی‌توان با مسواک زدن یا نخ دندان به تنهایی از بین برد. اولین و رایج‌ترین روش درمان، جرم‌گیری توسط دندانپزشک است.
در این فرآیند، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای تخصصی نظیر اسکالرهای دستی یا اولتراسونیک، تارتار را از سطح دندان‌ها و زیر لثه‌ها حذف می‌کند. این فرآیند ممکن است به دلیل تجمع زیاد تارتار و حساسیت لثه‌ها کمی ناراحتی ایجاد کند، اما به طور کلی بدون درد است و نیاز به بی‌حسی موضعی ندارد.
پس از جرم‌گیری، فرآیند پولیش دندان‌ها انجام می‌شود که نه تنها سطح دندان‌ها را صاف و براق می‌کند بلکه به جلوگیری از چسبیدن پلاک‌های جدید نیز کمک می‌کند. در موارد شدیدتر که تارتار به عمق لثه‌ها نفوذ کرده باشد، ممکن است دندانپزشک نیاز به انجام جرم‌گیری عمیق‌تر و روت پلنینگ داشته باشد. در این روش، سطح ریشه دندان‌ها نیز پاکسازی و صاف می‌شود تا لثه‌ها به درستی بهبود یابند و بافت‌های سالم جایگزین شوند.
در برخی موارد، استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال پس از جرم‌گیری توصیه می‌شود تا باکتری‌های باقی‌مانده در دهان از بین بروند و از عفونت‌های احتمالی جلوگیری شود. همچنین، دندانپزشک ممکن است توصیه‌های خاصی برای بهداشت دهان و دندان و نحوه صحیح مسواک زدن و استفاده از نخ دندان ارائه دهد تا از تشکیل مجدد تارتار جلوگیری شود.
در نهایت، برای حفظ نتایج درمان و جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ دندان، رعایت منظم بهداشت دهان و دندان، مراجعه منظم به دندانپزشک و توجه به رژیم غذایی مناسب بسیار اهمیت دارد. با پیگیری این نکات، می‌توان سلامت دهان و دندان را به طور پایدار حفظ کرد.
بیشتر بدانید: مزایا و عوارض کامپوزیت دندان چیست؟
علائم سنگ دندان چیست؟
علائم سنگ دندان یا تارتار در ابتدا ممکن است چندان مشهود نباشد، اما با پیشرفت این مشکل، نشانه‌های مشخصی ظاهر می‌شود که نباید نادیده گرفته شوند. یکی از اولین علائم، تغییر رنگ دندان‌ها به زرد یا قهوه‌ای است. تارتار به دلیل جذب رنگدانه‌های مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به مرور زمان رنگ می‌گیرد و دندان‌ها را از حالت طبیعی خارج می‌کند.
یکی دیگر از علائم مهم، التهاب و خونریزی لثه‌ها است. سنگ دندان باعث تحریک و التهاب لثه‌ها می‌شود که منجر به خونریزی به ویژه هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان می‌شود. این وضعیت می‌تواند به ژنژیویت یا التهاب لثه‌ها منجر شود که در صورت عدم درمان، به بیماری‌های جدی‌تری مانند پریودنتیت تبدیل می‌شود.
بوی بد دهان نیز یکی از نشانه‌های واضح وجود تارتار است. تجمع باکتری‌ها در پلاک‌های میکروبی و تارتار باعث تولید بوی نامطبوع می‌شود که حتی با مسواک زدن مداوم نیز برطرف نمی‌شود. علاوه بر این، ممکن است طعم بد در دهان احساس شود که ناشی از همین تجمع باکتری‌ها است.
احساس درد یا حساسیت دندان‌ها به ویژه هنگام جویدن یا مصرف غذاهای گرم و سرد نیز می‌تواند نشانه‌ای از وجود سنگ دندان باشد. در موارد پیشرفته‌تر، فاصله گرفتن دندان‌ها از لثه‌ها و تشکیل جیب‌های لثه‌ای که محل تجمع باکتری‌ها و بقایای غذایی می‌شود، نیز مشاهده می‌شود.
همچنین، در برخی موارد، شل شدن دندان‌ها و حتی از دست دادن آن‌ها به دلیل تحلیل استخوان فک و بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها می‌تواند رخ دهد. تشخیص و درمان به موقع این علائم می‌تواند از پیشرفت مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند و به حفظ سلامت دهان و دندان کمک کند. رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و پاکسازی حرفه‌ای ضروری است.
دلائل ایجاد سنگ دندان چیست؟
دلائل ایجاد سنگ دندان یا تارتار عمدتاً به تجمع پلاک‌های میکروبی و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان برمی‌گردد. پلاک دندانی یک لایه چسبنده و بی‌رنگ است که از باکتری‌ها، مواد غذایی و پروتئین‌های بزاق تشکیل می‌شود و به سرعت پس از هر وعده غذایی روی دندان‌ها شکل می‌گیرد. اگر این پلاک‌ها به موقع و به‌طور کامل توسط مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از بین نروند، به مرور زمان سفت شده و به تارتار تبدیل می‌شوند.
یکی از دلائل اصلی تشکیل سنگ دندان، عدم مسواک زدن منظم و صحیح است. مسواک زدن نامناسب و ناکافی باعث باقی ماندن پلاک‌ها روی دندان‌ها می‌شود. علاوه بر این، عدم استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندانی، که مسواک قادر به دسترسی به آن‌ها نیست، نیز موجب تجمع پلاک‌ها می‌شود.
رژیم غذایی پر از مواد قندی و نشاسته‌ای نیز می‌تواند تشکیل سنگ دندان را تسریع کند. باکتری‌های موجود در پلاک‌ها از قندها و نشاسته‌ها تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند که به مینای دندان حمله می‌کند و باعث تشکیل پلاک‌های بیشتری می‌شود.
عامل دیگری که در تشکیل تارتار نقش دارد، میزان تولید بزاق است. بزاق به طور طبیعی به تمیز کردن دهان و دندان‌ها کمک می‌کند، اما در افرادی که دچار خشکی دهان هستند، احتمال تجمع پلاک و تشکیل سنگ دندان بیشتر است.
مصرف دخانیات نیز یکی از عوامل مهم در تشکیل تارتار است. مواد شیمیایی موجود در دخانیات موجب افزایش چسبندگی پلاک‌ها به سطح دندان‌ها می‌شود و تشکیل تارتار را تسریع می‌کند. در نهایت، مراجعه نکردن منظم به دندانپزشک برای بررسی و پاکسازی حرفه‌ای دندان‌ها نیز می‌تواند باعث افزایش احتمال تشکیل سنگ دندان شود. توجه به این عوامل و رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ دندان کمک کند.
بیشتر بدانید: مراقبت های بعد از نصب لمینت دندان چیست؟
نحوه برداشتن سنگ دندان چگونه است؟
برداشتن سنگ دندان یا تارتار تنها توسط دندانپزشک امکانپذیر است و این فرآیند به عنوان جرم‌گیری شناخته می‌شود. در این روش، دندانپزشک ابتدا با استفاده از ابزارهای دستی نظیر اسکالرها و کورت‌ها، یا دستگاه‌های اولتراسونیک که از ارتعاشات برای خرد کردن تارتار استفاده می‌کنند، اقدام به حذف سنگ دندان از سطح دندان‌ها و زیر خط لثه می‌کند. این ابزارها به دندانپزشک امکان می‌دهند تا پلاک‌های سخت شده را با دقت و بدون آسیب به مینای دندان یا بافت لثه از بین ببرند.
پس از اتمام جرم‌گیری، مرحله پولیش دندان‌ها انجام می‌شود. در این مرحله، دندان‌ها با خمیر پولیش و برس‌های چرخشی مخصوص، صیقل داده می‌شوند تا سطح آن‌ها صاف و براق شود. این کار نه تنها بهبود ظاهر دندان‌ها را به همراه دارد بلکه باعث می‌شود پلاک‌های جدید به راحتی به سطح دندان‌ها نچسبند.
در موارد پیشرفته‌تر که تارتار به عمق لثه‌ها نفوذ کرده باشد، ممکن است دندانپزشک نیاز به انجام جرم‌گیری عمیق‌تر و روت پلنینگ داشته باشد. در این روش، سطح ریشه دندان‌ها نیز پاکسازی و صاف می‌شود تا لثه‌ها بتوانند به درستی بهبود یابند و به دندان‌ها بچسبند. این فرآیند معمولاً نیاز به بی‌حسی موضعی دارد تا بیمار در طول درمان احساس ناراحتی نکند.
پس از برداشتن سنگ دندان، دندانپزشک ممکن است توصیه‌هایی برای بهداشت دهان و دندان ارائه دهد، مانند استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال، مسواک زدن منظم و صحیح و استفاده از نخ دندان به‌طور روزانه. همچنین، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و پاکسازی‌های دوره‌ای بسیار مهم است تا از تشکیل مجدد تارتار جلوگیری شود و سلامت دهان و دندان بهبود یابد.